سرزمینی میان کوه و تاریخ
استان البرز، با وجود آن‌که از نظر اداری یکی از جوان‌ترین استان‌های ایران به‌شمار می‌رود (تأسیس رسمی در سال ۱۳۸۹ هجری شمسی)، اما ریشه‌های تاریخی‌اش به هزاران سال پیش بازمی‌گردد؛ زمانی‌که انسان‌های اولیه در دشت‌ها، کوهپایه‌ها و غارهای این منطقه می‌زیستند و تمدن‌هایی کوچک و بزرگ، ردپای خود را بر سنگ، خاک و طبیعت این سرزمین به‌جا گذاشتند.این استان، که امروزه به مرکزیت کرج شناخته می‌شود، در دل رشته‌کوه‌های البرز جای دارد؛ نامی که خود برگرفته از یکی از بزرگ‌ترین رشته‌کوه‌های فلات ایران است و در اسطوره‌های ایرانی، چون دیواری میان ایران‌زمین و دشمنان، نقش داشته است.البرز، به‌واسطه‌ی موقعیت جغرافیایی ممتازش، همواره معبری مهم میان پایتخت‌ها و شهرهای مرکزی با مناطق شمالی کشور بوده است. جاده‌ی تاریخی ابریشم، مسیرهای کاروانی، راه‌های شاهی و مسیرهای طبیعی از میان دشت‌ها و دره‌های آن عبور می‌کرده‌اند.در سفر با چارترلند، شما نه تنها با طبیعت بی‌نظیر البرز، بلکه با لایه‌های پنهان تاریخ این استان آشنا می‌شوید؛ از غارهای دست‌ساخته‌ی انسان‌های اولیه گرفته تا قلعه‌های دوران ساسانی و بقایای معماری اسلامی، همه و همه نشان می‌دهند که این استان، چیزی فراتر از یک معبر است؛ بلکه مقصدی است برای تاریخ‌دوستان.
البرز در دوران پیش از تاریخ و باستان
استقرار اولیه انسان‌ها در البرز
نشانه‌هایی از سکونت انسان در دوران پارینه‌سنگی میانه و جدید در کوه‌ها و غارهای اطراف کرج و طالقان کشف شده است. آثار ابزارهای سنگی، قبور ابتدایی، و ردپای زندگی شکارگری، همگی از آن حکایت دارند که البرز، یکی از مراکز اولیه‌ی زندگی بشر در فلات ایران بوده است.
البرز در دوره‌ی مادها
در دوره‌ی مادها (حدود قرن هفتم پیش از میلاد)، منطقه‌ی البرز بخشی از سرزمین‌های شمالی و غربی ماد محسوب می‌شد. مادها که نخستین دولت ایرانی محسوب می‌شوند، ساختار حکومتی ابتدایی خود را در فلات ایران و کوه‌های زاگرس پایه‌گذاری کردند. کوهستان‌های شمال البرز نیز به‌عنوان مرزهای طبیعی در برابر حملات اقوام شمالی نقش ایفا می‌کردند.
هخامنشیان و مسیرهای شاهی
در دوران هخامنشیان (۵۵۰ تا ۳۳۰ پیش از میلاد)، البرز به‌واسطه‌ی قرارگیری در مسیر شاهراه‌ها اهمیت یافت. جاده‌ی شاهی که از شوش تا سارد امتداد داشت، گرچه مستقیماً از البرز عبور نمی‌کرد، اما راه‌های فرعی آن به شمال ایران و به‌ویژه ری، از طریق مسیرهای البرز ادامه می‌یافت.
اشکانیان و موقعیت نظامی البرز
در دوره‌ی اشکانی (۲۴۷ ق.م – ۲۲۴ میلادی)، منطقه‌ی البرز یکی از استراتژیک‌ترین مناطق برای جلوگیری از نفوذ رومی‌ها از سمت ارمنستان و قفقاز به‌شمار می‌رفت. قلعه‌هایی که در منطقه‌ی طالقان، ساوجبلاغ، و اشتهارد برپا شده‌اند، گویای نقش نظامی البرز در این دوران است.
ساسانیان و قلعه‌های مرزی
در دوران ساسانیان، قلعه‌های متعددی در اطراف البرز ساخته شد. برخی از این قلعه‌ها که هنوز بقایای آن‌ها برجای مانده‌اند، با کاربری دفاعی و ارتباطی ساخته شده‌اند. حضور زرتشتیان در منطقه و بقایای آتشکده‌هایی در حوالی کرج، ساوجبلاغ و نظرآباد، نشانگر نفوذ فرهنگی این دوره است.
البرز در دوران اسلامی
ورود اسلام به البرز
با فتح ایران به‌دست اعراب مسلمان در قرن هفتم میلادی، مناطق مرکزی کشور به‌تدریج اسلام آوردند. مناطق اطراف ری و قزوین زودتر از مناطق کوهستانی البرز پذیرای اسلام شدند. با این حال، البرز به دلیل طبیعت سخت‌گذر و حضور اقوام محلی، دیرتر در برابر نفوذ خلفای اسلامی تسلیم شد.در این دوره، منطقه البرز بیشتر تحت تأثیر حکومت‌های محلی مانند علویان طبرستان، سامانیان و بعداً آل‌بویه قرار گرفت. روستاهای کوچک و مراکز مذهبی محلی در طالقان و نظرآباد از دوره‌های اولیه اسلامی برجای مانده‌اند.
دوره سلجوقیان و اسماعیلیان
در دوره‌ی سلجوقیان (قرون ۵ و ۶ هجری)، البرز یکی از نقاط مهم فعالیت اسماعیلیان بود. قلعه‌های کوهستانی متعددی در ارتفاعات طالقان و کوه‌های اطراف ساخته شد. اسماعیلیان، به رهبری حسن صباح، در کوهستان‌های البرز پایگاه‌هایی داشتند که کنترل مسیرهای عبور و مرور را در اختیارشان می‌گذاشت.در سفر با چارترلند به طالقان، می‌توان بخشی از این تاریخ پنهان را در دل کوه‌ها تجربه کرد.
حمله مغولان و تخریب شهرها
در قرن هفتم هجری قمری، با حمله‌ی مغولان به ایران، بسیاری از مراکز جمعیتی و اقتصادی تخریب شدند. البرز نیز از این ویرانی‌ها در امان نماند. با این حال، طبیعت کوهستانی آن باعث شد برخی از روستاهای کوچک جان سالم به‌در ببرند و پناهگاه‌هایی برای مردم محلی فراهم شود.
صفویان و گسترش تشیع
در دوران صفوی (قرن دهم و یازدهم هجری)، البرز همچون سایر مناطق ایران، تحت تأثیر رسمی شدن مذهب شیعه قرار گرفت. ایجاد حسینیه‌ها، مساجد شیعی و تقویت بنیه‌ی دینی در منطقه، موجب گسترش تشیع در بین مردمان طالقان، اشتهارد و کرج شد.همچنین، برخی کاروانسراها و جاده‌های سنگ‌فرش‌شده در این دوران ساخته شدند که امروزه بخشی از آن‌ها در اطراف کرج و اشتهارد کشف شده‌اند.
دوران افشاریه و زندیه
البرز در این دوره بیشتر به‌عنوان مسیر عبور ارتش‌های مختلف شناخته می‌شود. برخی از لشکرکشی‌های نادرشاه افشار از مسیرهای شمال غربی از البرز گذشته‌اند.
دوران قاجار و مسیرهای شاهی
در دوران قاجار، با انتقال پایتخت به تهران، موقعیت جغرافیایی البرز بیش از پیش اهمیت یافت. کرج به‌عنوان یکی از استراحتگاه‌های ییلاقی شاهان قاجار مطرح شد. ساخت باغ‌ها، عمارت‌ها و جاده‌ها، چهره‌ی جدیدی به این منطقه داد.در سفر با چارترلند، کاخ سلیمانیه کرج یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی قاجاری استان البرز است که حتماً باید بازدید شود.
البرز در دوران معاصر تا امروز
دوران پهلوی و صنعتی شدن
با روی کار آمدن سلسله‌ی پهلوی در اوایل قرن ۱۴ شمسی، کرج به یکی از قطب‌های صنعتی، آموزشی و کشاورزی ایران تبدیل شد. تأسیس دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی مانند مؤسسه تحقیقات اصلاح بذر و دام‌پروری، و ایجاد شهرک‌های صنعتی، البرز را به نقطه‌ای مهم در اقتصاد ملی بدل کرد.احداث راه‌آهن، جاده‌های اصلی، و سد امیرکبیر (سد کرج)، زیرساخت‌های مدرن را به این منطقه آوردند.
نقش البرز در انقلاب اسلامی
در دهه‌ی ۵۰ شمسی، کرج و اطراف آن یکی از مراکز فعال در جریان انقلاب اسلامی بود. دانشگاه‌ها، مراکز صنعتی و جو مذهبی طالقان، نقش مهمی در شکل‌گیری حرکت‌های انقلابی داشتند.
بعد از انقلاب و شکل‌گیری استان البرز
پس از انقلاب اسلامی، با گسترش جمعیت و رشد کرج به‌عنوان کلان‌شهر، مطالبه برای تبدیل این منطقه به استانی مستقل شکل گرفت. در نهایت، در سال ۱۳۸۹، استان البرز با مرکزیت کرج از استان تهران جدا شد.استان البرز امروز دارای شهرستان‌هایی همچون کرج، طالقان، نظرآباد، اشتهارد، ساوجبلاغ و فردیس است و نقش مهمی در صنعت، حمل‌ونقل، آموزش و حتی گردشگری ایفا می‌کند.
سفر به تاریخ البرز با چارترلند
اگر میخواهید با لایه‌های مختلف تاریخی استان البرز آشنا شوید، سفر با چارترلند می‌تواند بهترین گزینه باشد. از قلعه‌های اسماعیلی در طالقان، تا کاخ‌های قاجاری کرج، از غارهای انسان‌های اولیه تا کاروانسراهای صفوی، چارترلند همه‌ی این مقاصد را در قالب سفرهای علمی، فرهنگی و تفریحی در اختیار علاقه‌مندان به تاریخ ایران قرار می‌دهد.تاریخ استان البرز، همچون رودخانه‌ای است که از دل کوه‌های بلند سرچشمه گرفته و با گذر از عصر سنگ، شاهنشاهی‌های باستانی، دوران اسلامی، تا انقلاب و دنیای مدرن، جریان یافته است. این استان با وجود وسعت کم، در دل خود گنجینه‌ای از تاریخ، فرهنگ و تمدن نهفته دارد.
